Page:Romani Collegii Societatis Jesu Musaeum Celeberrimum 1678.pdf/77

CAPUT III.
De Thermoscopiis, Smicroscopiis, Psychroscopiis.
THermoscopium instrumentum est quo Philosophi motum aëris quoad qualitates seu gradus caloris et frigoris, feu etiam humidi et sicci sensui oculorum dignoscibilem reddere conantur, et varii varia adferunt. Primò hujus artis inventores
[...]
Philosophi vas vitreum longioris colli parabant, quod repletum alteri phialae aquâ repletae inverso ore indebant, quo fiebat globus vitreus qui ex superiore parte erat vacuus aqua in canali ex aëris in globi contenti rarefactione, vel condensatione mox deprimeretur calore, vel frigore attolleretur, hujus formae passim visuntur varia ubique, sed valde imperfecta; primò ex eo, quod gradus caloris et frigoris nulla certa ratione dimetiantur, sed totum canalem distribuunt in aequalia spacia non attendentes an in hieme summâ ad supremum gradum pertingere possit, aut non. Ut itaque perfecta praxis habeatur, primò experiare velim, quousque aqua ascendere aut descendere possit, quod melius non praestabis, quam si, quousque in maximo frigore attollatur, aut in maxima aestate deprimatur aqua in canali, observâris, tum signatis extremitatis punctis intermedia spacia (si canalis ubique sit aequalis crassitiei) in 4 aequalia spacia divide principaliter, nami licet 4 aut octo aut octo assignentur primarum qualitatum gradus, hi tamen eum ob diversarum exhalationum ex mutatione agentis extrinseci veluti causas alterationi maxime obnoxias uti dixi studiosè observabis, tunc subdivide horum quatuor graduum quemlibet bifariam ; signo tamen tali, ut notabilis sit graduum differentia, harum insuper partium quamlibet si proportionem quantitatis discretae seu successivè immutare velis in 3 et habes decades minutorum, aut 6 et habes quinarium numerum minutorum, si verò proportionem quantitatis continuae sequi tibi consultius visum fuerit, imagineris tibi quemlibet 4 graduum spacium palmare explere ; ergo quodlibet in 12 uncias harum quamlibet in 5 minuta subdividendo habebis complementum 60 minutorum, quamcunque elegeris harum quantitatem, bene feceris. Disce hîc quam prudenter veteres sapientes ultimas dignoscibiles differentias quantitatis tum continuae, tum discretae determinaverint. Qualitatem liquoris quod attinet, quo magis defaecatus fuerit uti quinta essentia Vini eo perfectius evadit thermometrum. Dixi si canalis aequalis sit; cum plerumque soleant canales inaequalis crassitiei errori esse obnoxii. Nam ubi tubus fuerit amplior, etiam plus spacii aut temporis seu intensionis graduum indicandae insumit,