Page:Romani Collegii Societatis Jesu Musaeum Celeberrimum 1678.pdf/13

From GATE
This page has been validated


porro marina hujus ovati centro intra orbem seu stellam nauticam pendula mirificum sympathiae experimentum monstrat, scilicet piscis est volatilis, qui undique lateralibus fenestris ac rimis occlusis forinsecus spirantis aurae proditor est; uti Auctor in libro cui titulus, Regnum Naturae Magneticum, id est, de triplici magnete in animato, vegetabili et sensitivo, pulchrè describit.
Tertium ovatum ὑδρόχοον virum exhibet aquarum flumina ex urna in subjectam humum despumantem; et elementi aquei emblema est ad scientiarum multitudinem significandam et his circumscriptis effatis clarum. Primum ex Kabala Hebraeorum hujus sensus. Non est herba inferius, quae non habeat planetam sibi correspondentem in firmamento, qui percutiat eam, et dicat ei cresce. Alterum effatum est in idiomate Samaritano à Seduna prolatum, estque hoc. Qui noverit mysterium inferioris et superioris mundi nexumque rerum in iis abditarum, is altissima montium arcana penetrabit.
Quartum ovatum formosae pulchritudinis et modestae gracilitatis juvenem effigiat Cornucopiae rosarum, liliorum, omnisque generis florum, et frugum abundantia prodigum terrae symbolum, et Auctoris in mirandis terrae arcanis enucleandis genium exprimens, his clarum iscriptionibus. Prima ex Platone in Cratylo: Nihil dulcius quam omnia scire. Secunda ex Beda de natura rerum: Is sapientiae et virtutis officinam verè ingressus dici potest, qui in artis et naturae operibus Deum assiduè contemplatur.
Quintum et ultimum ovatum fluctuantem in medio universi molem repraesentat, coelestibus Zodiaci signis interdistinctam, cujus latera hieroglyphica effata illustrant. Primum effatum Persicum dicit: Quicunque radicem superioris et inferioris ordinis penetraverit, illum nihil mysteriorum in mundo latebit. Secundum effatum est ex Mar Isack Syro transsumptum: Disce sapientiam fili mi, illa enim sceptris Regum praestat, hominesque omnibus bonis, quae desiderare possunt implet. Tertium est ex Muchi Aethiope Philosopho desumptum: Gehon fluvius est in coelo, qui respondet Gehon, id est, Nilo. Est Nilus in terra, cujus Mysterium si coeperis, omne desiderium animae tuae implebitur.
Totum reliquum spatium hieroglyphicis notis, tractibus Arabicis, florum et corymborum variarumque figurarum textura et serie et decore circum ovata caetera spatia ambiunt eo ordine ut omnium oculos et animos facile in sui variegati coloris contemplationem rapiant, et quae mysteriosa majestosaque quadam allusione suaviter in spectantium animos sese insinuent.

CAPUT III.

Larvarum marmorearum fictiliumque Vasorum Descriptio.

Ad parietum ornamenta, et ingeniosum luxum descendo; quorum initium et arcuata semicircularis pars centum septuaginta marmoreis vultibus seu larvis antiquitate venerabilibus repleta est, atque fictilibus vasis, suis cornicibus Torno levigatis interseptis, quae etiam hinc inde inter parietum vacuos loculos disposita pendent. Porro aestimatio larvarum, et pretium ex eo est quod ad vivum totidem variorum gestuum, humanarumque passionum affectus repraesentant. Unde quaedam erecto vultu mediocris magnitudinis partiumque aequaliter commensuratarum sui ingenii excellentiam, sinceritatem, liberalitatem, ac magnitudinem ostendunt.

Inoltre la rondine marina di questo ovale, sospesa al centro di una rosa dei venti, mostra un meraviglioso esperimento di “energia magnetica”, è cioè un pesce volante in grado di rivelare un alito di vento dall’esterno, da qualunque parte esso provenga, da finestre laterali o fenditure chiuse, come l’autore descrive bene nel libro intitolato Regno Magnetico Della Natura, cioè il Triplice Magnete nel mondo animale, vegetale e sensibile.
Il terzo ovale mostra un uomo hydrochoon che riversa torrenti d’acqua da un’urna sul pavimento sottostante, simbolo dell’elemento acqueo per alludere alla moltitudine delle scienze, come spiegano i seguenti motti tutt’intorno. Il primo dalla Cabala ebraica, di questo senso: Non c’è erba in basso che non abbia pianeta a lei corrispondente nel firmamento, che l’influenza e le dice: cresci. Un altro motto in idioma samaritano, da Seduna, è: Chi conoscerà il mistero del mondo inferiore e superiore e il nesso delle cose in essi celate, penetrerà i sublimi segreti delle vette.
Il quarto ovale raffigura un giovane di splendida bellezza e delicata eleganza che da una cornucopia versa rose, gigli, fiori d’ogni genere e messi, evidente simbolo della Terra, che esprime il talento dell’Autore nello spiegare minutamente i meravigliosi segreti del mondo, come risulta dalle iscrizioni seguenti. La prima dal Cratylo di Platone: Niente è più dolce che sapere tutto. La seconda dal De Natura Rerum di Beda: Si può dire che sia davvero entrato nell’officina del sapere e della virtù solo chi contempla sempre Dio nelle opere dell’arte e della natura.
Il quinto ed ultimo ovale rappresenta la materia fluttuante al centro dell’universo, divisa nelle costellazioni celesti dello Zodiaco; i lati sono illustrati da geroglifici. Il primo motto, persiano, dice: A chiunque penetrerà le radici dell’ordine superiore e inferiore, nessun mistero al mondo rimarrà nascosto. Il secondo motto proviene da Mar Isack, tradotto in siriaco: Apprendi la sapienza, figlio mio, essa è preferibile allo scettro dei re, colma gli uomini di tutti i beni che essi possono desiderare. Il terzo è tratto dal filosofo etiope Muchi: Vi è in cielo il fiume Gehon, che corrisponde a Gehon, cioè al Nilo. Il Nilo è sulla Terra, se scoprirai il suo mistero, ogni desiderio dell’anima tua sarà soddisfatto.
Tutto lo spazio rimanente è ornato con segni geroglifici e caratteri arabi, tutt’intorno agli altri spazi ovali, una trama di fiori, corimbi e varie figure in successione tale da rapire facilmente sguardi ed animi di tutti nell’ammirazione della sua variegata pittura, e tale che con una sua misteriosa e maestosa suggestione dolcemente si insinua nell’animo degli spettatori.

CAPITOLO III
Descrizione delle maschere di marmo e dei vasi di terracotta


Passo ora agli ornamenti delle pareti, ingegnoso splendore; la parte iniziale a volta a botte comprende centosettanta volti di marmo o maschere venerabili per antichità, e vasi d’argilla con le loro cornici levigate al tornio, che sono appesi in ordine, di qui in avanti, fra gli spazi vuoti delle pareti. Inoltre il valore e il pregio delle maschere derivano dal fatto che rappresentano al vivo le espressioni di altrettanti, svariati atteggiamenti e umane passioni. Alcuni manifestano nell’aspetto accurato ma di modeste proporzioni e armoniose fattezze l’eccellenza, la sincerità, la generosità e la grandezza del carattere.